De sabbat viert Gods scheppen, bevrijden en herstellen
Vanaf mijn jeugd doe ik mee aan inzamelingsacties voor ontwikkelingswerk. Een of twee keer per jaar moet ik mezelf weer overwinnen om bij de eerste deur aan te bellen. Omdat ik zo vaak met een collectebus aan de buitenkant van voordeuren heb gestaan, vind ik het heel moeilijk om, als ik aan de binnenkant sta, aan een collectant bij mijn deur ‘nee’ te verkopen. Ik weet namelijk wat het is om daar te staan.
De Tien Woorden staan twee keer in de Bijbel. In Exodus 20 vind je een verslag van hun afkondiging. Mozes sprak het volk veertig jaar later nog een keer toe, vlak voordat zij het land Kanaän binnen zouden trekken. Hij herhaalde de Tien Woorden en gaf een aanvullende reden voor de sabbat.
Neem de sabbat in acht, zoals de HEER, uw God, u heeft geboden; het is een heilige dag. Zes dagen lang kunt u werken en al uw arbeid verrichten, maar de zevende dag is een rustdag, die gewijd is aan de HEER, uw God; dan mag u niet werken. Dat geldt voor u, voor uw zonen en dochters, voor uw slaven en slavinnen, voor uw runderen, uw ezels en al uw andere dieren, en ook voor vreemdelingen die bij u in de stad wonen; want uw slaaf en slavin moeten evengoed rusten als u. Bedenk dat u zelf slaaf was in Egypte totdat de HEER, uw God, u met sterke hand en opgeheven arm bevrijdde. Daarom heeft hij u opgedragen de sabbat te houden.1
Hoewel het woord ‘sabbat’ in de Bijbel pas voor het eerst valt bij het neerdalen van het hemelbrood, manna,2 wordt vanaf de schepping de cyclus van zeven dagen genoemd.3 Vanaf het begin stond de rust van de zevende dag als scheppingsembleem bekend. Maar toen de Israëlieten in Egypte tot slaven werden gedegradeerd, gold er voor hen geen CAO. Vakantiedagen en een maximaal aantal werkuren of -dagen kenden ze niet. Ze hadden nooit rust, moesten altijd maar ploeteren. Ze werden optimaal uitgebuit en mochten geen sabbat vieren. Daar haakte Mozes op in toen hij hun bevrijding uit de slavernij als tweede reden voor de sabbat gaf. Zo werd de sabbat naast het scheppingsembleem ook een wekelijks vrijheidsfeest.
In hun nieuwe land moesten de Israëlieten handelen als mensen die wisten wat het was als je geen rust kreeg. God had hun slavenjuk weggenomen en ze dienden hun landgenoten te gunnen wat zij zelf in Egypte niet hadden ontvangen. Ieder kreeg volledig recht op de sabbat, of hij nu rijk, arm, wijs, dom, van adel, hulpje, of zelfs os of ezel was. Dit was de mensgerichte kant van het vierde Woord. Het vormde het draaipunt tussen de Woorden richting God (de eerste drie) en de Woorden richting de medemens (de laatste zes).
Ik ben nooit slaaf in Egypte geweest. Maar de hele mensheid zit gevangen in de nog venijnigere klauwen van het ik-monster. Het goede nieuws is dat Jezus de kracht van het rijk van duisternis gebroken heeft. Zijn volgelingen vieren in de sabbat dan ook de volledige bevrijding die komt als God alles herschept. ‘Er wacht het volk van God dus nog steeds een sabbatsrust.’4
Als ik sabbat vier, sta ik iedere week stil bij Gods verhaal in een notendop. Ik verblijd me in God als mijn liefdevolle schepper. Hoewel zijn schepping is gekaapt door het rijk van duisternis, vier ik dat de macht ervan is gebroken. Ik krijg wekelijks een voorproefje van Gods ultieme bevrijding, die komt als hij alles zal herscheppen tot een nieuwe hemel en aarde. Daarom hoort de sabbat thuis tussen de Tien Woorden.
1. Deuteronomium 5:12-15 (De cursivering heb ik aangebracht)
2. Exodus 16
3. Genesis 2:1-3; 7:4,10; 8:10,12; 29:27,28; 50:10; Exodus 7:25; 12:15
4. Hebreeën 4:9