De poëtische vorm van het verhaal ontkracht de schepping niet
Als ik schrijf dat het bijbelse scheppingsverslag als een gedicht is opgesteld, bedoel ik daarmee niet dat ik geloof dat het een mythe is en dat alle leven door een evolutie van miljarden jaren is ontstaan.
Het gaat erom dat een gedicht anders leest dan een technische uiteenzetting. De laatste beschrijft de details van processen en slaat elementen als schoonheid en emoties over. Een gedicht benadrukt juist emoties en laat de details voor wat ze zijn. Kijk bijvoorbeeld naar Psalm 96: ‘Laat het veld verblijd zijn en alles wat daar groeit, laten alle bomen jubelen voor de HEER, want hij is in aantocht, in aantocht is hij als rechter van de aarde.’1 De schrijver wil echt niet beweren dat velden emoties hebben en dat bomen over stemmen beschikken.
Aan de andere kant ontkent poëzie nooit de aanleiding van het gedicht. De komst van God als rechter blijft in Psalm 96 overeind. Een ballade verwoordt emoties voor een échte geliefde. In het scheppingsdicht gaat het over de echte schepper. Volgens mij is daarom het universum, inclusief de aarde en de zon, ‘in het begin’ geschapen. Het scheppingsdicht bezingt hoe God na verloop van een onbekende periode in zes dagen het leven op aarde schiep. Maar de details van het proces – was de aarde er eerder dan de zon? – moet je niet willen baseren op deze ode aan de schepping.
Verder weet ik niet of Adam precies 6.191 jaar geleden is geschapen. Dat zou je kunnen concluderen uit de geslachtsregisters in de Nederlandse bijbelvertalingen. Deze zijn gebaseerd op de zogenaamde Masoretische manuscripten. Ze bevatten de Joodse Hebreeuwse tekst van het Oude Testament. Maar met andere oude manuscripten, zoals de Samaritaanse Pentateuch en de Septuaginta (een zeer oude Griekse vertaling) kom je tot respectievelijk 6.432 en 7.677 jaar geleden (ik schrijf in 2013). Ik concludeer daaruit dat God niet bedoeld heeft dat we het exact zouden moeten weten.
Dat betekent niet dat ik geloof dat de mens door miljarden jaren geleidelijke evolutie is ontstaan. Het evolutieprincipe druist in tegen alle logica die we stoelen op waarneembare natuurlijke processen. De complexiteit van het leven heeft een intelligente ontwerper en uitvoerder nodig. Alles wat we op zichzelf laten, takelt af. Het is nooit andersom.
Dat geldt zelfs voor continenten. Door de afvoer van slib verlagen de Rijn en de Rhône momenteel ieder hun stroomgebied met 0,34 millimeter per jaar. Met Google Earth zie je langs alle continenten ‘bergen’ van dat slib op de zeebodems liggen. Deze afvlakking verliep eerst sneller, zoals een hoop zand of grond op straat ook eerst snel en dan langzamer vervlakt. Maar zelfs met deze vertraagde vervlakking zou het oorspronkelijke Europese continent al binnen twee miljoen jaar helemaal afgesleten zijn. Europa is bij lange na niet verdwenen. De omringende zeeën zijn nog niet vol geslibd. Ik denk dat Europa dus geen miljarden of miljoenen, maar duizenden jaren geleden is ontstaan uit de grote vloed.2 De scheppingsweek vond enkele duizenden jaren eerder plaats.
Zo. Nu weet je zo’n beetje hoe ik denk. Als je het anders ziet, heb je daar het volste recht toe. Ik zal je er niet om afwijzen. Ik hoop alleen dat je Gods liefdevolle handelen herkent en blijft lezen.
1. Psalm 96:11-13
2. Zie hoofdstuk 36, ‘Vloedgetuigen’